زبان و تفکر، زبان و اجتماع، زبان و فرهنگ

زبان و تفکر، زبان و اجتماع، زبان و فرهنگ

زبان‌داد

زبان‌شناسی، از فن تا علم

بازنشر انتشار نخست: نشر دانش فروردین و اردیبهشت ۱۳۷۴ شماره ۸۷ پیش از هر چیز، مایلم از فرهنگستان علوم، به ویژه از هسته‌ی زبان‌شناسی آن، صمیمانه تشکر کنم که این فرصت را در اختیار من گذاشت تا به طرح نکاتی درباره‌ی بررسی‌های زبانی، به‌طور عام، و زبان‌شناسی همگانی، به‌طور خاص، بپردازم. ارزش این کار فرهنگستان […]

زبان‌شناسی، از فن تا علم Read More »

کاملاً پیداست که از شیوه‌ی چشم سیه‌اش خون می‌چکد اما یک قاعده‌ی واجی نمی‌تواند به همین راحتی یک قاعده‌ی دیگر را «bleed کند»

گیدئون توری[۱] دو قانون حاکم بر فرایند ترجمه را با عنوان‌های معیارسازی فزاینده یا (افزایش ویژگی‌های معیار)[۲] و تداخل[۳] (زبان مبدأ) مفهوم‌پردازی می‌کند. کانون توجه ما در این یادداشت «قانونی» است که ناظر بر افزایش ویژگی‌های معیار در متن مقصد است. توری این قانون را تبدیل واحد متنی[۴] به واحد انبانه‌ای[۵] می‌داند. چکیده‌ی «قانون» مزبور

کاملاً پیداست که از شیوه‌ی چشم سیه‌اش خون می‌چکد اما یک قاعده‌ی واجی نمی‌تواند به همین راحتی یک قاعده‌ی دیگر را «bleed کند» Read More »

تصوصری از روی جلد کتاب کیپارسکی

تصویرگونگی

تصویرگونگی (iconicity) ناظر بر رابطه‌ی غیرتصادفی یا غیردلبخواهانه صورت نشانه‌های زبانی (Linguistic Signs) با معنای آن‌هاست. این مفهوم نشان می‌دهد که برخلاف دیدگاه سوسوری، که رابطه‌ی بین دال و مدلول را معمولاً دلبخواهانه(Arbitrary) می‌داند، در بسیاری از موارد، صورت واژه‌ها، آواها، یا ساختارهای دستوری می‌توانند معنای خود را بازتاب دهند. تصویرگونگی در زبان‌های طبیعی (Natural

تصویرگونگی Read More »

قانون زیپف در زبان‌شناسی

قانون زیپف (Zipf’s Law) یکی از مفاهیم جذاب و بنیادین در زبان‌شناسی و تحلیل داده‌های زبانی است که به بررسی الگوهای توزیع واژه‌ها در متون و گفتار می‌پردازد. این قانون که توسط جورج کینگزلی زیپف (George Kingsley Zipf)، زبان‌شناس و ریاضیدان آمریکایی، در اوایل قرن بیستم فرمول‌بندی شد، نشان می‌دهد که در هر زبان طبیعی (Natural

قانون زیپف در زبان‌شناسی Read More »

قدیمی‌ترین کتاب به زبان فارسی حالیه

بازنشر انتشار نخست: مجلۀ ایرانشهر  این مقاله را بنا به خواهش ما جناب فاضل محترم میرزا محمدخان قزوینی مقیم پاریس ارسال داشته‌اند. جناب معظم له چندین سال‌ است در پاریس و سایر مراکز فرنگ مشغول خدمت به ادبیات فارسی هستند چنان‌که چندین کتب نفیسۀ ادبی و تاریخی نادره را با تصحیحات کامله از روی نسخه‌های

قدیمی‌ترین کتاب به زبان فارسی حالیه Read More »

یک اصل سادۀ فرهنگ‌نویسی

بازنشر انتشار نخست: نشریۀ آدینه، ماه فروردین سال ۱۳۶۸ ۱ .موضوع کار فرهنگ‌نویس یک اصل ساده در پژوهش‌های علمی آن است که پژوهش‌گر پیش از هر چیز تعیین کند که موضوع کارش چیست و گستره و مرزهای آن کدام است. پیداست که فرهنگ‌نویس هم، اگر قرار است کارش علمی باشد، باید از همین‌جا شروع کند.

یک اصل سادۀ فرهنگ‌نویسی Read More »

نسبیت در زبان – بخش دوم

بازنشرانتشار نخست: مجلۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران به طوری‌که از مطالعۀ نمودارهای بالا معلوم می‌شود (در بخش نخست مقاله) حوزۀ روابط خویشاوندی در زبان فارسی در مقایسه با انگلیسی ظریف‌تر تقسیم شده است؛ به عبارت دیگر بعضی خصوصیات که در برش معنائی زبان انگلیسی مهم تلقی نشده‌اند در زبان فارسی بااهمیت تلقی

نسبیت در زبان – بخش دوم Read More »

درست و غلط از زبان بلومفیلد – بخش دوم

بازنشر انتشار نخست: نشریۀ نشر دانش، دانش مهر و آبان ۱۳۷۳ شماره ۸۴ بخش نخست نوشته‌ی بلومفیلد را این‌جا بخوانید جامعه با مسائل زبانی از طریق نظام آموزشی برخورد می‌کند. هر که در ایجاد تمایز میان رفتار زبانی و رفتار غیرزبانی دست و تجربه‌ای داشته باشد، با این انتقاد موافق خواهد بود که مدارس ما بیش

درست و غلط از زبان بلومفیلد – بخش دوم Read More »

«درست» و «غلط» از زبان بلومفیلد – بخش نخست

بازنشر انتشار نخست: نشریۀ نشر دانش، دانش مهر و آبان ۱۳۷۳ شماره ۸۴ مطلب زیر بخشی از فصل آخر کتاب زبان، نوشتۀ لئونارد بلومفیلد، است. زبان را بلومفیلد در سال 1933 منتشر ساخت و تا آغاز دوران چامسکی بر کل حوزۀ زبان‌شناسی سلطۀ بلامنازع داشت، و اکنون نیز در ردیف آثار معتبر و کلاسیک در

«درست» و «غلط» از زبان بلومفیلد – بخش نخست Read More »

دو گونه نویسندگی

بازنشر پس از نود و دو سال انتشار نخست: مجله‌ی مهر، سال اول، ماه آذر سال ۱۳۱۲ نویسندگان دو زمره‌اند نخست آنان‌که از حدود الفاظ و مفاهیم تجاوز نکنند و از مخازن جامعه آن‌چه را واجب ببیند برگزینند و آن مفهومات را که پیشینیان در قالب الفاظ نهاده و نیک صقال داده و منتظم کرده‌اند

دو گونه نویسندگی Read More »