چکیده
هدف از این پژوهش، که عزیمتگاه آن تأمل در شیوه‌های برهمکنش نوعِ گفتمان و شیوۀ ترجمه است، شناسایی و مقایسۀ میزان اقبال مترجمان فارسی به سازوکارهای تصریح ترجمه‌ای در حوزۀ عملیات تعبیرگری توجه – مشخصاً مجاززدایی و تقویت ارجاع به قالب – در دو خرده‌پیکرۀ ادبیات داستانی و فلسفی است. به منظور نیل به این هدف، مصادیق کاربست سازوکارهای مزبور در متون تشکیل‌دهندۀ پیکرۀ این پژوهش بازشناسی و نمونه‌های سنخ‌نمای آنها تحلیل کیفی شده‌اند. نتایج حاصل از این مطالعه نشان می‌دهد که مترجمان هر دو نوع گفتمانی از سازوکارهای تصریح‌گر این حوزه بهره می‌گیرند. با این حال، آزمون مجذور خی بر معناداریِ تفاوت این دو گونۀ گفتمانی در میزان و ترتیب اقبال به اقسام فرعی این سازوکارهای تصریح‌گر گواهی می‌دهد. آنچه نوع و حدّ و اندازۀ این تفاوت را تعیین می‌کند هنجارهای متفاوت حاکم بر دو گونۀ گفتمان ادبیات داستانی و فلسفی است. فراوانیِ افزون‌تر کاربست راهبردهای افزایش مسیرهای دسترسی به قالب، رمزگذاری مستقیم عناصر قابل استنتاج از روابطِ مبتنی بر نمایگی و مجاززدایی از مجازهای اسنادی در ترجمۀ متون متعلق به گونۀ ادبیات داستانی مرهون ویژگی‌های گونه‌وابسته و هنجارهای مسلط بر نهاد ادبیات داستانی در جامعۀ زبانی مقصد است؛ از آن سو بهره‌گیری افزون‌تر گفتمان فلسفی از سازوکارهای مجاززدایی از مجاز ارجاعی و تسهیل دسترسی به حوزه معنایی منتخب با ارزش های حاکم بر نوع خاصی از گفتمان فلسفی قابل تبیین است.

کلیدواژه‌ها:تصریح ترجمه‌ای، مجاززدایی، ارجاع به قالب، گفتمان ادبیات داستانی، گفتمان فلسفی