پیوست ویژه نامه‌های
«معنی از آن‌چه فکر می‌کنید کم‌تعین‌یافته‌تر است»
و
«زبان، هنر مفهومی و چرخش زبانشناختی در هنر»
تصویر: اثر متن‌پایه‌ی گلن لیگن
(Glenn Ligon 2007)
با عنوان
Give us a poem
■
نام‌گذاری این اثر با نظر به روایتی است که درباره‌ی بافت برون‌زبانیِ و زمینه‌های تولید این توالی واژگانی، رایج بوده است؛ بر اساس آن روایت رایج، در سال ۱۹۷۵ در اواخر سخنرانیِ محمد علی (۱) در اجتماع دانشجویان دانشگاه هاروارد یکی از حاضران به او می‌گوید:
Give us a poem
و محمد علی در پاسخ به این درخواست این توالی واژگانی را بر زبان می‌راند(۲):
Me, We
از آن زمان تا کنون کم نیستند کسانی که این پاره‌گفتار را(که از “من” با یک درنگ به “ما” می‌رسد) کوتاه‌ترین شعر تولید شده در انگلیسی می‌دانند(۳).
ترجمه‌ی این شعر به “من، ما” نمی‌تواند بخشی از دلالت‌های مهم این پاره‌گفتار را بازآفرینی کند؛ در نظر داشته باشید که Me حالت غیرفاعلی ضمیر اول شخص مفرد است و We حالت فاعلی ضمیر اول شخص جمع. این تمایز که در توالی Me, We تظاهر یافته است، مزیت – وظیفه‌ی فاعلیت یا سوبژکتیویته را بر دوش ضمیری می‌گذارد که با “غیر” همراه شده است؛ در توالیِ فارسی “من، ما” این تمایز ظاهری وجود ندارد.
شباهت دیداری نگارش M و W در انگلیسی این زمینه را گسترانده است که گلن لیگن با دست‌کاری اندک صورت “M” در “ME” و متمایل‌کردنِ آن به “W” در “WE“، هم ایده‌ی اصلی آن توالیِ دوضمیریِ نسبت‌داده‌شده به محمد علی را حفظ کند، و هم آن را فرا بَرَد. اندازه‌ی هر دو صورتِ نوشتاری (هم صورتی که مفهوم “ما” را در این اثر دیداری بازمی‌نماید، هم صورتی که مفهوم “من” را بازمی‌نماید) در اثر گلن لیگن یکسان است و هیچ‌یک از اجزای این دو در دیگری انحلال نیافته است؛ افزون‌براین این دو ضمیر یک‌دیگر را بازمی‌تابانند و با‌این‌حال یکی از آن‌ها، که همان WE باشد، رنگ سیاه پی‌وی‌سی (که در نگاشتنِ هر دو صورت به کار رفته است) و رنگ سفید نئونِ درخشنده را در خود نمایان کرده است.
پانوشت‌ها
۱. در فارسی و گاه در عربی، کلِی (نام خانوادگی پیشین محمد علی) را به‌ناروا پس از نام و نام خانوادگی جدید او می‌گذارند و می‌گویند محمد علی کِلی.
۲. به نظر می‌رسد آن‌چه محمد علی بر زبان رانده است، برخلاف تصور رایج، نه آن توالی جذاب Me, We، که به -خود-بالیدنی طنازانه بوده است: Me, whee؛ با‌این‌حال هم‌چنان بسیاری در ایالات متحده احتمالاً به‌نادرستی محمد علی را آفریننده‌ی Me, We می‌دانند.
۳. کوتاه‌ترین شعر شهرت‌یافته‌ی انگلیسی صرف‌نظر از صورت‌بندیِ محمد علی و یکی دو ابداع زبانی دیگر قطعهای است که استریک‌لند گیلیلان (Strickland Gillilan) در سال ۱۹۲۷ انتشار داده است؛ قطعهای طنازانه که عنوان آن بسیار طولانی‌تر از خودِ شعر است:
Lines on the Antiquity of Microbes
[سطرهایی در باب قدمت میکروب‌ها]
Adam
Had ’em
[آدم داشت‌شون]
روشن است که، افزون بر دیگر تفاوت‌ها، تجانس و تناسب آوایی واژه‌ی اول و صورت دوم در انگلیسی، در صورت فارسی بالا رعایت نشده است.
پیوست ویژه‌نامه‌ها