پیوست ویژه نامهی «ترجمههای بیبو وشامههای در-جا-زده در بوی آشنا»
در این سکانس از فیلم یونانی دندان نیش ( به کارگردانیِ یورگوس لانتیموس) پدر خانواده یکی از آهنگهای پرشهرتِ فرانک سیناترا را پخش میکند. البته در جهان گفتمانیِ آن خانواده این آهنگ ربطی به فرانک سیناترا ندارد و خوانندهی آن، آنگونه که والدین به فرزندان باوراندهاند، پدربزرگ بچههاست. از آنجا که زبان این ترانه انگلیسی است پدر هنگام پخش ترانه مشغول ترجمهی همزمان آن میشود. متن انگیسی ترانه و نسخهای فارسیشده از آن را در زیر میبینید. پس از آن ترجمهی فارسی متنی را بخوانید که پدر به عنوان ترانهی در حال پخش برای فرزندان «بازآفرینی میکند»:
Fly Me To The Moon (In Other Words)
Fly me to the moon
Let me play among the stars
Let me see what spring is like
On Jupiter and Mars
In other words: hold my hand
In other words: baby, kiss me
Fill my heart with song
And let me sing for ever more
You are all I long for
All I worship and adore
In other words: please, be true
In other words: I love you
Fill my heart with song
Let me sing for ever more
You are all I long for
All I worship and adore
In other words: please, be true
In other words, in other words: I love you
■
مرا به ماه بپروازان (به عبارت دیگر)
مرا به ماه بپروازان
بگذار میان ستارهها بازی کنم
بگذار ببینم بهار روی مریخ و مشتری چه شکلی است
به عبارت دیگر: دستانم را بگیر
به عبارت دیگر : عزیزکم، مرا ببوس
قلبم را از آهنگوترانه سرشار کن
و بگذار تا ابد آواز بخوانم
تو همه آنچه هستی که آرزوی آن را دارم
تو همه آن چه هستی که میپرستم و عزیز میدارم
به عبارت دیگر لطفاً وفا کن
به عبارت دیگر دوستت دارم من
قلبم را از آهنگوترانه سرشار کن
و بگذار تا ابد آواز بخوانم
تو همه آنچه هستی که آرزوی آن را دارم
تو همه آن چه هستی که می پرستم و عزیز می دارم
به عبارت دیگر: لطفاً وفا کن
به عبارت دیگر: دوستت دارم، دوستت دارم
ترجمهی فارسی آنچه پدر به عنوان ترجمهی این ترانه به فرزندان عرضه میکند:
بابا ما را دوست دارد
مامان ما را دوست دارد
ما هم آنها را دوست داریم؟
بله ما آنها را دوست داریم
من برادران و خواهرانم را دوست دارم
چون که آنها هم مرا دوست دارند
بهار خانهام را پر میکند
بهار قلب کوچکم را سرشار میکند
پدرومادرم به من می بالند
چون که من همه تلاشم را میکنم
اما همیشه میکوشم بهتر شوم
خانهی من، تو زیبابی و من دوستت دارم
و هرگز هرگز تو را ترک نخواهم کرد.
■
در اینجا نیز مانند آنچه در یادداشت فرستهی پیشین از آن سخن گفتیم، سرچشمهی الهامِ والدین ویژگیهای زبانهای طبیعی است و روش کار آنها بهکاربستنِ ویژگیهای زبان علیه ایده و کارکردِ خودِ زبان است. اگر امکانپذیریِ “به عبارت دیگر” از خصلتهای برسازندهی زبان است، اگر میتوان چیزی را گفت و چیزی غیر از آن را منظور کرد، اگر “الف” را گفتن و “ب” را منظورکردن از ویژگیهای خصلتنمای کاربردِ زبان و رویهی جاریِ معنیسازی و معنیرسانی است، اگر تعبیرگریهای استعارهپایه و مجازپایه در همهی ترازهای زبانورزی عملگراند، اگر میتوان گفت “بگذار لابهلای ستارهها بازی کنم” و “بیان دیگرِ” آن پارهگفتار این باشد که “مرا ببوس”، چرا نتوان تصور کرد که “بابا ما را دوست دارد”، “بیان دیگرِ” “بگذار ببینم بهار روی مریخ چه شکلی است” باشد؟ پیگرفتنِ چنین “منطقی” است که راهحلهای گفتمانی و ابداعات زبانیِ والدین فیلم دندان نیش را امکانپذیر کرده است؛ نبوغ شرورانهی آنها سوءاستفاده از ویژگیهای زبان به منظور از- کار-انداختنِ آن است.
پیوست ویژهنامهها