زبان و تفکر، زبان و اجتماع، زبان و فرهنگ

زبان و تفکر، زبان و اجتماع، زبان و فرهنگ

تدقیقات لسانی

قدیمی‌ترین کتاب به زبان فارسی حالیه

بازنشر انتشار نخست: مجلۀ ایرانشهر  این مقاله را بنا به خواهش ما جناب فاضل محترم میرزا محمدخان قزوینی مقیم پاریس ارسال داشته‌اند. جناب معظم له چندین سال‌ است در پاریس و سایر مراکز فرنگ مشغول خدمت به ادبیات فارسی هستند چنان‌که چندین کتب نفیسۀ ادبی و تاریخی نادره را با تصحیحات کامله از روی نسخه‌های مختلفه […]

قدیمی‌ترین کتاب به زبان فارسی حالیه Read More »

دو گونه نویسندگی

بازنشر پس از نود و دو سال انتشار نخست: مجله‌ی مهر، سال اول، ماه آذر سال ۱۳۱۲ نویسندگان دو زمره‌اند نخست آنان‌که از حدود الفاظ و مفاهیم تجاوز نکنند و از مخازن جامعه آن‌چه را واجب ببیند برگزینند و آن مفهومات را که پیشینیان در قالب الفاظ نهاده و نیک صقال داده و منتظم کرده‌اند

دو گونه نویسندگی Read More »

زبان و لهجه – بخش اول

بازنشر پس از نود سال انتشار نخست: مجلۀ مهر، سال سوم، خرداد سال ۱۳۱۴ بازنشر پس از نود سال انتشار نخست: مجلۀ مهر، سال سوم، خرداد سال ۱۳۱۴ * لغت زبان در اصطلاح شامل معانی چندی است: یک معنی از آن قوه و استعدادگفتار است چنان‌که در این بیت سعدی مراد از زبان قوۀ تکلم

زبان و لهجه – بخش اول Read More »

کار فرهنگستان از زبان تا فارسی دری – بخش دوم

بازنشر پس از پنجاه و پنج سال انتشار نخست: مجلۀ وحید، سال ۱۳۴۹ بنابر آنچه گفته شد، به جهات متعددی تبدیل اصطلاح زبان فارسی، به زبان ایرانی حتی در قلمرو فن زبان‌شناسی هم جایز نیست، بلکه در این یک مورد تنها باید به نسبت خاص فارسی اکتفا کرد. چه در غیر این صورت زبان فارسی

کار فرهنگستان از زبان تا فارسی دری – بخش دوم Read More »

کار فرهنگستان از زبان تا فارسی دری – بخش اول

بازنشر پس از پنجاه و پنج سالانتشار نخست: مجلۀ وحید، ماه آذر سال ۱۳۴۹ از سال هزار و سیصد به این طرف که توجه به نیازمندی‌های لغوی در زمینه‌های علمی و فنی و نظامی، پارسی‌زبانان و به‌خصوص مسئولان امور و معلمان و مترجمان را به لزوم مرکز صلاحیت‌داری جهت رفع این‌گونه نیازمندی‌ها آشنا کرد سخن

کار فرهنگستان از زبان تا فارسی دری – بخش اول Read More »

لفظ عامه و لفظ قلم

انتشار نخست: نشریۀ سخن، سال دوم، شماره‌ی نهم،  ماه مهر سال ۱۳۲۴ در شیوۀ نگارش نویسندگان اخیر ایران اختلافی آشکار پدید آمده است. اگر چه سبک انشای نویسندگان متعدد را به دسته‏‌های معدود تقسیم‌کردن خطاست زیرا هر نویسنده‌‏ای، اگر  به راستی نویسنده است، در اختیار و ترکیب الفاظ و ساخت عبارات و طرز تعبیر شیوۀ

لفظ عامه و لفظ قلم Read More »

طرح چهره پرویز ناتل خانلری؛ طراحی این اثر بخ نجف دریابندری نسبت داده شده است

زبان فارسی – بخش دوم

بازنشر پس از ۱۰۱ سالانتشار نخست: مجلۀ ایرانشهر، سال دوم، شماره‌ی ۶-۵ عقیدۀ نگارنده راجع به تکمیل و مستقل‌ ساختن زبان فارسی بشرح ذیل است: اولاً در بارۀ لغات معمولی باید آنچه ممکن است لغات فارسی را جمع‌آوری کرده بکار برد و آنچه دسترس بلغات فارسی نداریم و از داشتن آنها ناگزیریم لغات عربی را

زبان فارسی – بخش دوم Read More »

عبدالعظیم قریب گرگانی

پیام من به فرهنگستان – فصل سوم – نقص زبان فارسی و چارۀ آن

انتشار نخست: سال ۱۳۱۵ نقص زبان فارسی چنان که اشاره کردیم فاقد‌بودن بسیاری از لفظ‌ها و اصطلاحات است و برای روشن‌شدن مطلب آنها را دو دسته می‌کنیم یک دسته معنی‌هایی که برای آنها فارسی نداریم اما عربی داریم یک دسته آنها که نه فارسی دارد و نه عربی. در دستۀ اول اگر معنیِ چیزی است

پیام من به فرهنگستان – فصل سوم – نقص زبان فارسی و چارۀ آن Read More »

چند لغت عامیانۀ فارسی

بازنشر پس از پنجاه و چهار  سالانتشار نخست: مجلۀ سخن، شمارۀ ۴ و ۵، شهریور و مهر سال ۱۳۴۹ دربارۀ فارسی «عامیانه» تا به حال تحقیق جدی و علمی نشده است. بعضی از مؤلفین مقداری از لغات «عامیانۀ» فارسی را جمع‌آوری کرده‌اند ولی ملاک‌ها و معیارهای آنها به‌هیچ‌وجه مشخص نیست. زبان‌شناسان در خصوص زبان گفتاری

چند لغت عامیانۀ فارسی Read More »

آزاردن و آزردن و مشتقات آن‌ها

بازنشر پس از هفتاد و نه سال انتشار نخست: مجلۀ مهر یادگار، سال ۱۳۲۴ شرحی که ذیلاً نقل می‌شود یک جزء از کتاب بزرگی است که دانشمند جلیل آقای علی‌اکبر دهخدا مؤلف محترم کتاب حکم و امثال در لغت فراهم آورده و بیش از سی سال از عمر خود را در راه این خدمت عظیم

آزاردن و آزردن و مشتقات آن‌ها Read More »