زهرا ابوالحسنی چیمه
دانشیار زبان‌شناسی، پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی «سمت»
بازنشر
انتشار نخست: مجموعه مقالات اولین همایش ملی نقد متون و کتب علوم انسانی آذر ۱۳۹۶
چکیده
این مقاله به معرفی و اجرای یکی از رویکردهای ارزیابی فرهنگی در کتاب آموزش زبان و به طور ویژه کتاب‌های آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان می‌پردازد. در این روش فرهنگ در سه شق تولیدات، رفتار و چشم‌انداز تبیین می‌شود که همگی ضرورت اجتناب‌ناپذیر و لازمۀ معیارسازی فرهنگی کتاب آموزش زبان هستند. این پژوهش ضمن معرفی فرهنگ در این سه مقوله، به طور خاص به بررسی مقولۀ رفتار در دو کتاب آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان پرداخت. در این پژوهش به روش تحلیل محتوا همه متون درسی در این دو کتاب به صورت جمله به جمله و با هدف رصد میزان آموزش فرهنگ در شق رفتار، بررسی شد. پس از تحلیل روشن شد که هیچ یک از کتاب‌های «آموزش مقدماتی زبان فارسی» و «کتاب درس فارسی» بر رفتار فرهنگی و اجتماعی تاکید نکرده‌اند. درواقع هیچ‌یک از کتاب‌ها الگوهای رفتاری مقبول جامعه، تعامل اجتماعی، رفتارهای فردی، آداب اجتماعی، رفتار سلسله مراتبی و هنجارهای اجتماعی را به زبان‌آموز نمی‌آموزند. در نتیجه هیچ‌کدام از کتاب‌ها در شق دوم ضوابط فرهنگی یعنی رفتار، به درستی به فرهنگ نپرداخته‌اند و زبان‌آموز نخواهد توانست از این کتاب‌ها برای تقویت توانش ارتباط بینافرهنگی بهره بگیرد. این امر ضرورت ارزشیابی کتاب‌ها در این حوزه را بیشتر می‌کند.
کلیدواژه‌ها: آموزش، فرهنگ، زبان، کتاب آموزش زبان فارسی، رفتار، تولیدات، چشم‌انداز، توانش بینافرهنگی