نگین ایلخانی‌پور
دکتری زبان‌شناسی، دانشگاه تهران
بازنشر
انتشار نخست: مجله‌ی پژوهش‌های زبانی
نویسندگان
نگین ایلخانی‌پور (دکتری زبان‌شناسی، دانشگاه تهران) و غلامحسین کریمی‌دوستان (استاد زبان‌شناسی، دانشگاه تهران)
چکیده
در این مقاله برآنیم تا الگویی برای مطالعۀ نظام‌مند وجهیّت پیش روی نهیم. با این هدف وجهیّت را پدیده‌ای زبانی می‌انگاریم که می‌تواند در سطح جمله، در سطح سازه‌های کوچک‌تر از جمله یا در سطح گفتمان بیان شود. در چنین نظامی که وجهیّت جمله‌ای، وجهیت زیرجمله‌ای و وجهیت گفتمانی طبقات اصلی آن را تشکیل می‌دهند، هر یک از عناصر وجهی را می‌توان به لحاظ واج‌شناختی، ساخت‌واژی، نحوی، معنایی و کاربردشناختی مورد مطالعه قرار داد. در این میان پژوهش‌های پیشین نظام وجهیّت زبان فارسی را به لحاظ صرفی – نحوی در افعال وجهی، قیود وجهی و زمان گذشته خلاصه کرده‌اند و در میان ابعاد گوناگون وجهیّت ویژگی‌های معناییِ عناصر وجهی را کانون توجه خود قرار داده‌اند. در صفحات حاضر با به کارگیری الگوی پیشنهادی و معرفی سه بعد معنایی نیروی وجه، پایۀ وجه و منبع ترتیب و با توجه به پژوهش‌های پیشین در مورد نظام وجهیّت زبان فارسی اسامی وجهی و صفات وجهی را به این نظام معرفی می‌کنیم و ویژگی‌های معنایی و ساخت‌واژی صفات وجهی فارسی و نیز برخی از محدودیت‌های حاکم بر متمم‌های این صفات را به اختصار شرح خواهیم داد.