چکیده

بیش از دو دهه است که در آموزش زبان خارجی، فرهنگ به عنوان مهارت پنجم تدریس می‌شود. تعارف راهبردی ارتباطی است که فارسی‌آموزان خارجی در اولین مواجهات خود با زبان فارسی با آن روبه‌رو می‌شوند و نداشتن دانش و مهارت فهم و به کارگیری آن می‌تواند منجر به سوء ارتباط شود. مروری بر برخی از رایج‌ترین کتاب‌های آزفا نیاز به یک زیرساخت زبانی و آموزشی برای آموزش تعارف را نشان می دهد. مقاله حاضر تلاشی است در جهت فراهم آوردن این زیرساخت از طریق ترسیم تصویر نسبتا منسجمی از موقعیت‌ها، کارکردها و ساختارهای زبانی تعارفات روزمرۀ فارسی‌زبانان بومی. در این تتبع پیکره تعارفات فراهم آمده توسط کلانتری ( ۱۳۹۸) در چهارچوب طرح ادب و تعارف کوتلاکی(۱۳۹۷) بررسی شد. در مجموع 9 موقعیت پرکاربرد تعارف شامل آغاز دیدار/ مکالمه، پذیرایی، درخواست و پرسش، سپاسگزاری، همدلی و همدردی، تمجید و تشویق، داد و دهش، حضور و غیاب، آمد و رفت و پایان دیدار تشخیص داده شد. سپس کارکردهای هر موقعیت مشخص و سازوکارهای زبانی بیان تعارفات نیز جستجو شد. این پژوهش گامی مقدماتی به سوی تدوین دستور تعارف برای بهره‌گیری در تهیه و تدوین کتاب‌های آموزش زبان فارسی است و طبعا در تسهیل آموزش و یادگیری تعارف تاثیر گذار است.

کلیدواژه‌ها: تعارف، ادب، فرهنگ، آموزش زبان فارسی به عنوان زبان خارجی، مهارت‌های زبانی، موقعیت‌های تعارف