چکیده

مرگ واژه اي ناخوشایند و نامطلوب است و در اغلب زبان ها از گفتن صريح اين واژه پرهيز، و بـراي اشاره به آن، از فرآيند حسن تعبير استفاده مي كنند. حسن تعبير عبارت است از كـاربرد عبارت و كلمه اي نيكو به جاي واژه هاي ناخوشايند. در اين نوشتار، چگونگي سخن گفتن از مرگ در غزليات حافظ بر اساس مقولة حسن تعبير مورد بررسي قرار ميگيرد. شگردهاي بسياري در ايجاد حسـن  تعبير دخيل اند. مؤلفة هايي كه حافظ براي ايجاد حسن تعبيـر بـه كـار مـي گيـرد، عبـارت انـد از:  وامواژه، واژگان كلي، عبارات اشاره اي، رد خُلف، استلزام معنايي، ترادف، متناقض نما، تلويح، لحـن و قيد حالت. اين مولفه ها بيانگر غلبۀ شور زندگي بر مرگ در انديشة حافظ است. قبح تعبير هم كه نقطة مقابل حسن تعبير است، در سخن حافظ بسـيار انـدك اسـت و عـواملي چـون شـرایط نامساعد روحي، مقابله با دشمن، تذكر و هشدار و مبالغه در عشق در ايجاد آن نقش دارند.  

 واژگان كليدي: حافظ، مرگ، زندگي، حسن تعبير، قبح تعبير