نویسندگان:

عشرت ثقفی، آزیتا افراشی، سید مصطفی عاصی، عبدالحسین فرزاد
چکیده

در مقاله حاضر برآنیم تا از طریق معنی‌شناسی تاریخی، به بررسی ثبات یا تغییر دیدگاه‌های فارسی‌زبانان نسبت به مفهوم «شجاعت» بپردازیم که از دیدگاه کووچش (۱۳۹۳، ص. ٤٣)، یکی از مفاهیم حوزه مقصد اخلاق است. مسئله اصلی پژوهش حاضر این است که آیا در بازه‌های زمانی قرن هشتم تا قرن دهم در مقایسه با دوران معاصر، در جامعۀ فارسی‌زبان مفهوم شجاعت دست‌خوش تغییر شده است یا خیر؟ و نیز برای بازنمایی این تغییرات چه الگویی می‌توان ارائه داد. برای دستیابی به این هدف، نویسندگان از طریق تحلیل شناختی استعاره‌های مفهومی شجاعت در دو پیکره تاریخی و معاصر و مقایسه آن‌ها با یکدیگر ثبات یا تحول ایجاد شده را بررسی کردند. نتایج حاصل از پژوهش حاضر حاکی از تغییر در برخی از مؤلفه‌های فرهنگی مرتبط با مفهوم شجاعت در جامعه فارسی‌زبانان و در نتیجه، تحول ارزش‌گذاری بر استعاره‌های مفهومی مربوط است. گفتنی است مقایسه شواهد تاریخی و معاصر نشان می‌دهد حوزۀ مبدأ كلان «شیء» در هر دو مورد بی‌تغییر است ولی حوزه‌های خرد زیرمجموعه «شی‌ء» تغییر یافته‌اند. حوزه‌های مبدأ پربسامد مفهوم‌سازی شجاعت در زبان فارسی عبارت‌اند از: نیرو، مسیر، جنگ و ماده. از دستاوردهای مهم پژوهش حاضر آن است که در هیچ‌یک از بازه‌های زمانی مورد نظر، حوزه مبدأ جنگ، حوزه مبدأ کانونی شجاعت محسوب نمی‌شده، بلکه به صورت نهفته باقی مانده است. چارچوب نظری پژوهش حاضر نظریه استعاره‌های مفهومی مطرح شده از سوی لیکاف و جانسون (1980) و الگوی تریم (2011،2007) در شبکه استعاره‌های مفهومی است.

واژه‌های کلیدی: معنی‌شناسی شناختی، استعاره مفهومی، تحول استعاره‌ها، معنی‌شناسی تاریخی، شجاعت.