چکیده
ایدئولوژی‌ها نظام‌های باورهای بنیادین یک گروه و اعضایش هستند که با ایده‌­‎های اجتماعی و سیاسی سروکار دارند و به سلسله مراتب اجتماعی و مناسبات قدرت معنا می‌دهند و صورت‌بندی‌های نابرابر اجتماعی-فرهنگی مانند جنسیت را طبیعی کرده و حقیقی می‌سازند. رویکردهای تحلیل گفتمان، متن را عرصۀ تجلی ایدئولوژی پنهان در زبان در نظر می‌گیرند که طبق رویکرد وندایک در راهبرد ایدئولوژیکی فاصله، نویسندگان با تاکید بر نکات مثبت «ما»، ویژگی­های مثبت «آن­ها» را به حاشیه می‌رانند. روایت گذشته در متون آموزشیِ تاریخ نیز مجالی برای بازنمایی این برساخته‌های ایدئولوژیک است که در شیوه‌های روایت و گزارش و بیان واقعیت گذشته خود را پنهان می‌کنند. مسالۀ مقاله حاضر آشکارسازی چنین راهبردهایی در بازنمایی نقش‌های جنسیتی در کتاب‌های دانشگاهی «تاریخ ایران در دورۀ میانه از سامانیان تا قراخانیان» در انتشارات سازمان سمت و ترجمه تاریخ ایران کمبریج است. به ­منظور آشکارساختن تفاوت‌های احتمالی در نگاه نویسندگان ایرانی و خارجی به نقش زنان در تاریخ ایران دورۀ میانه، چهار کتاب درسی بومی و دو کتاب مرجع غیربومی مرتبط باعنوان پیکره داده‎‌‌ها به ­صورت کمّی، کیفی و تطبیقی مورد بررسی قرار گرفته است. در این تحقیق مشخص شد با توجه به این­که نویسندگان کتاب­‌های تاریخِ بومی و غیربومی مورد مطالعه قرار گرفته، از جنس مذکر هستند و ایدئولوژی های معاصر، نابرابری جنسیتی در تاریخ را بدیهی و طبیعی تلقی می‌کنند، از مردان به‌عنوان گروه «ما» و از زنان به ­‎عنوان گروه «آن­ها» یاد شده ­‎است. 

کلیدواژه‌ها: ایدئولوژی، تحلیل گفتمان انتقادی، کتاب‌های درسی تاریخ، نقش‌های جنسیتی،  تاریخ ایران میانه