نویسندگاه: سجاد موسوی و ابراهیم بدخشان
چکیده
هدف مقالۀ حاضر، بررسی سازوکارهای ساخت معنای حسن تعبیری در زبان فارسی با استناد بر رویکرد گفتمانی کرسپوفرناندر (2005) است. از این منظر، حسن تعبیر پدیدهای دو وجهی است: ابتدا، به عنوان فرایندی که بر روی مفاهیم تابو و ناخوشایند (مانند ممنوعیت‌های مربوط به مسائل جنسی و مباحث مربوط به مرگ) اعمال می‌شود؛ و همچنین به عنوان مجموعه شیوه‌های گفتمانی در نظر گرفته می‌شود که برای قالب‌ریزی رفتارهای کلامی که با ملاحظات و اصول ادب سازگاری ندارند، به کار می‌رود. در این رویکرد، حسن تعبیر در واکنش به ممنوعیت اجتماعی مورد استفاده قرار می‌گیرد و هدف اصلی حسن تعبیر، حفظ روابط بین فردی، حفظ انگارۀ اجتماعی گوینده و مخاطب و ایجاد سهولت و رضایت برای طرفین در هنگام ارتباطات کلامی است. با توجه به تحلیل رفتار داده‌های زبان فارسی مهم‌ترین سازوکارهای حسن تعبیری در زبان فارسی عبارت‌اند از: جایگزینی واژگانی و راهبردهای حسن تعبیری گفتمانی که شامل شگردهای کاهنده، عبارات شبه- امری، افعال وجهی تعدیل‌گر، قیدهای کاهنده، غیرشخصی‌سازی، ساختار نفی، تضمن مکالمه‌ای و شگردهای تلطیفی است.

کلیدواژه‌ها: حسن تعبیر، رویکرد گفتمانی، جایگزینی واژگانی، راهبرد گفتمانی، زبان فارسی.